Μεγάλη Πέμπτη

Συνεχίζοντας τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας στη Ζάκυνθο, θα σας πω παλιότερες και σύγχρονες συνήθειες του τόπου.

Την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί γίνεται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία σ' όλους τους Ιερούς Ναούς. Μετά απ' αυτήν, τα πάντα πενθούν και οι καμπάνες δεν ξαναχτυπούν, μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.

Οι ιδιομορφίες του Ζακυνθινού εκκλησιαστικού τυπικού είναι έντονες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Πρώτα απ' όλα, ξαφνιάζει το άκουσμα των ύμνων "Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς..." και το "Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του νόμου...", που είναι τονισμένα κατά τη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική.
Άδικα θα περιμένει κάποιος επισκέπτης να δει τον Εσταυρωμένο να εξέρχεται μετά το πέμπτο Ευαγγέλιο. Στο νησί μας ο Εσταυρωμένος βγαίνει μετά το ενδέκατο Ευαγγέλιο. Ο ψάλτης μπροστά στον Εσταυρωμένο ψάλλει, κατά το Ζακυνθινό μέλος, τον ύμνο "Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...", ενώ αμέσως μετά ψάλλεται από τη χορωδία ή τους ψάλτες (μόνο στη Ζάκυνθο) ο περίφημος Ψαλμός "Ινα τι εφρύαξαν έθνη..." μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ λιτανεύεται ο Εσταυρωμένος. Το δωδέκατο Ευαγγέλιο "Τη επαύριον...", ψαλλόμενο κι αυτό οπωσδήποτε στα "Ζακυνθινά", αποτελεί το αποκορύφωμα της Ακολουθίας της Μεγάλης Πέμπτης.

Ο κόσμος σήμερα κοινωνάει. Οι νοικοκυρές βάφουν τα κόκκινα αυγά. Το αυγό, συμβολίζει από την αρχαιότητα τη ζωή και το κόκκινο χρώμα, το αίμα του Χριστού. Παλαιότερα τοποθετούσαν το πρώτο κόκκινο αυγό στο εικονοστάσι του σπιτιού, για να ξορκίζουν το κακό. Σε κάποια χωριά σημάδευαν το κεφάλι και την πλάτη των αρνιών με βαφή από τα κόκκινα αυγά.

Από την προηγούμενη μέρα επίσης, έχουν αναπιάσει προζύμι για να φτιάξουν τις Λαμπροκουλούρες. Γενικά, κάνουν ό,τι δουλειά έχει απομείνει, γιατί την Μεγάλη Παρασκευή δεν κάνουν τίποτα. Δεν πιάνουν ούτε τα αυγά! Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, οι γιαγιάδες κυρίως πλέκουν με κλωστή γαϊτάνια. Πλέκουν από λίγο, δώδεκα φορές, την ώρα που ο ιερέας διαβάζει τα Ευαγγέλια. Τα πλεκτά αυτά τα χρησιμοποιούν σα φυλαχτά. Τη Μεγάλη Πέμπτη, οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα.

Τα κόκκινα αυγά συνήθιζαν επίσης να τα βάφουν οι νοικοκυρές όταν επέστρεφαν από την εκκλησία το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Κατά το ζακυνθινό έθιμο τα έβαφαν τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί πριν σημάνουν οι καμπάνες και αυτό γινόταν διότι από κείνη τη στιγμή οι καμπάνες «χήρευαν» (δεν ξαναχτυπούσαν μέχρι το Μεγάλο Σάββατο), ή το Μεγάλο Σάββατο το πρωί μετά την πρώτη Ανάσταση. Οι μικροπωλητάδες όλη τη Μεγάλη Βδομάδα παλιότερα πουλούσαν βαφές στο δρόμο. Όσοι είχαν πένθος δεν έβαφαν. Οι δε βαφές ήταν βαφές ρούχων για να πετύχουν έντονο χρώμα.Τα αυγά τα έβαφαν σε πήλινο δοχείο και απέδιδαν μεγάλη σημασία στο χρωματισμό που θα έπαιρναν. Αν το κόκκινο χρώμα ήταν έντονο, αυτό σήμαινε ευτυχία για την οικογένεια. Απεναντίας αν γίνονταν σκούρα, ήταν κακό προμήνυμα συμφοράς ή πένθους.

Στα Ριζοχώρια, στον Κάμπο και στις ορεινές κοινότητες διακοσμούσαν τα αυγά με διάφορα φύλλα και λουλούδια του αγρού. Μέσα σε ένα τούλι ή καλσόν έβαζαν ένα-ένα αυγό με το λουλούδι που επέλεγαν και το έδεναν καλά. Τα έριχναν όταν άρχιζε να βράζει η βαφή και μετά από ένα τέταρτο τα έβγαζαν, έκοβαν κάθε κόμπο από το τούλι ή το καλσόν και το σχήμα του λουλουδιού είχε αποτυπωθεί πάνω σε κάθε αυγό. Όλα τα σπίτια κρατούσαν τα κόκκινα φλούντζια των πασχαλινών αυγών που τα ανακάτευαν με ροδοπέταλα ή άλλα λουλούδια και τα έριχναν έξω από την είσοδο του σπιτιού τα χαράματα της Πρωτομαγιάς «για το καλό του χρόνου».

Τη Μεγάλη Πέμπτη υπάρχει το έθιμο να μαγειρεύουν αγκινάρες με κουκιά, μπίζι με πατάτες ή αγκινάρες γεμιστές με ρύζι.

Πληροφορίες:
-Άρθρο Διονυσίου Φλεμοτόμου στο περιοδικό «Ζάκυνθος ‘84»
-Ντίνου Κονόμου «Τση Ζάκυθος»
-Ζάκυνθος 2002, Λογοτεχνικό Ιστορικό και Λαογραφικό Ημερολόγιο Διονύση Μουσμούτη
-Ζάκυνθος, Από τη 2η στην 3η χιλιετία, Διονύση Μουσμούτη
-Ενημερωτικό φυλλάδιο Μητροπόλεως Ζακύνθου

Για λόγους ευνόητους, τα ποστ που θα ακολουθήσουν με θέμα "πώς γιορτάζουμε εδώ το Πάσχα", θα έχουν κλειστά τα σχόλια. Οι αναρτήσεις γίνονται μόνο για την ενημέρωσή σας, για να δείτε πώς γιόρταζαν εδώ παλιά και πώς γιορτάζουμε σήμερα εδώ στο νησί, στο μέρος που ζω και αγαπώ σαν πραγματική μου πατρίδα.
Καλά να περάσετε όσοι φύγετε και όσοι μείνετε!

Update
Ξέχασα να κλείσω τα σχόλια, γι' αυτό βλέπετε ήδη δύο!!!!
:-)))
Φωτογραφίες της Χαρά Θ. Ευχαριστώ Χαρά!