Monday, September 15, 2008

Μουσταλευρία (με πετιμέζι)

Αφού φτιάξαμε μουστοκούλουρα, ας μιλήσουμε και για μουσταλευρία (όχι, δεν έχω λάθος τον τόνο, το λέω ζακυνθινά :-) )

Το ‘χω ξαναπεί ότι λατρεύω τη μουσταλευριά. Το μάζεμα των σταφυλιών δε, μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια στην Πάτρα σε μια γειτονιά που μεγάλωσα και ένας θείος είχε ταβέρνα. Μαζί με την ταβέρνα είχε και μια τσιμεντένια στέρνα, μέσα στην οποία πατάγαμε σταφύλια. Όλο το χρόνο, η στέρνα έπαιζε το ρόλο του παιχνιδότοπου. Γύρω-γύρω στα τοιχάκια της, καθόμασταν όλα τα ξαδέφια. Παίζαμε και μιλούσαμε. Μια φορά το χρόνο όμως, η στέρνα ζωντάνευε. Τότε φώναζαν τα μεγάλα ξαδέρφια και πατούσαν τα σταφύλια. Όλο μπαίναμε κι εμείς που το είχαμε για παιχνίδι φυσικά! Πως και πως το περιμέναμε κάθε χρόνο…

Μετά, ο χυμός των σταφυλιών, ο μούστος, έμπαινε στα βαρέλια για ζύμωση μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία και να γίνει κρασί.
Ο μούστος λοιπόν, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο χυμός των σταφυλιών, που δεν έχει υποστεί ακόμα ζύμωση.
Δε θα μιλήσω για την παρασκευή του μούστου αναλυτικά, αφού άλλοι το γνωρίζουν καλύτερα.
Θα σας πω μόνο δυο λόγια για το μούστο και τη μουσταλευριά σε σχέση με το νησί.
Η 1η Αυγούστου στο νησί ήταν μέρα πανηγυριού, γιατί έμπαινε ο μήνας του τρύγου, της σταφίδας, του αμπελιού.
Κατά τη διάρκεια του τρύγου, μάζευαν σταφίδα αρκετή για όλο το χρόνο για τις ανάγκες της οικογένειας.
Για να φτιάξουν μουσταλευριά, τα παλιά χρόνια εδώ στο νησί, έπαιρναν μούστο από το λινό (πατητήρι) και έφτιαχναν το πετιμέζι σε μεγάλες ποσότητες. Το πετιμέζι το χρησιμοποιούσαν αντί για ζάχαρη σε γλυκά, και για φάρμακο στα ζώα. Με αυτό έφτιαχναν μουστοκούλουρα, μελαχροινό, γλυκό κυδώνι με μούστο, τηγανίτες σερβιρισμένες με πετιμέζι. Για να φτιάξουν μουσταλευριά, είχε μια διαδικασία: Έβραζαν μούστο μαζί με στάχτη από κληματόβεργες ή ασπρόχωμα, τον ξάφριζαν, τον άφηναν να κατακάτσει, τον ξανάβραζαν, τον ξανάφηναν να κατακάτσει, τον σούρωναν, τον ανακάτευαν με αλεύρι ή με ψιλό σιμιγδάλι και έφτιαχναν το γλυκό. Η διαδικασία για να βράσει ο μούστος έπαιρνε αρκετή ώρα γιατί ο μούστος έπρεπε να βράσει μέχρι να μείνει το 1/3 της ποσότητας ή ανάλογα με την ποικιλία του σταφυλιού (πόσο γλυκό είναι).
Για να κάνουν πετιμέζι, αφού σούρωναν το μούστο, ξανάβραζαν και ολοκλήρωναν το βράσιμο την επόμενη μέρα, το οποίο φύλαγαν σε πήλινα τσουκάλια ή γυάλινα αργότερα και τον διατηρούσαν όλο το χρόνο για τα γλυκά του σπιτιού ή όπου αλλού το χρησιμοποιούσαν.
Η στάχτη έπρεπε να είναι από κληματόβεργες ή από κάποιο ξύλο. Όχι όμως να έχουν μείνει υπολείμματα κάρβουνου. Έπρεπε να έχει γίνει στάχτη εντελώς.
Η προσθήκη στάχτης ή ασπροχώματος, γινόταν για να αφρίσει το μίγμα κατά το βρασμό, και ξαφρίζοντάς το, γινόταν το καθάρισμα του μούστου. Ακόμα και τώρα έτσι γίνεται η διαδικασία. Ας φτιάξουμε λοιπόν μουσταλευριά με πετιμέζι που είναι και πιο εύκολο να βρούμε:

Για 4 μπολάκια θα χρειαστούμε:
1 ποτήρι νερό
1 ποτήρι πετιμέζι
2 κουταλιές γεμάτες αλεύρι

Τι κάνουμε:
Ανακατεύουμε νερό και πετιμέζι. Μέσα σ' αυτό διαλύουμε το αλεύρι. Βάζουμε το μίγμα στη φωτιά και ανακατεύουμε μέχρι να πήξει.
Το προσφέρουμε πασπαλισμένο με κανέλλα, καρύδια (οι παλιές ζακυνθινές λένε μύγδαλο και όχι καρύδι) και σουσάμι. Εγώ πάντως, ακόμα και τώρα, ακόμα και σε περιόδους δίαιτας, δε μπορώ να αντισταθώ σε μουσταλευριά...

TIP: Αν τυχόν σας σβολιάσει το αλεύρι στο νερό-πετιμέζι, περάστε όλο το υγρό από ένα σουρωτηράκι. Οι σβώλοι θα μείνουν στο σουρωτήρι. Θα ρίξετε μερικές κουταλιές υγρό από την κατσαρόλα στο σουρωτηράκι, θα ανακατέψετε και θα περάσει κι αυτό στην κατσαρόλα.

Ξέχασα επίσης να σας πω, ότι είχα πετιμέζι από πέρυσι, σε πλαστικό μπουκάλι μάλιστα και δεν έπαθε τίποτα.

Οι πληροφορίες που έγραψα είναι ένα συνονθύλευμα από γραπτές λαογραφικές πηγές, προφορική παράδοση, και ωραίες πληροφορίες από το Γιάννη και τη Νατάσσα, άξιους οινοπαραγωγούς της Κρήτης. Για όσα λάθη υπάρχουν σε σχέση με τις πληροφορίες, ευθύνομαι μόνο εγώ και η πιθανότητα να έχω καταλάβει κάτι λάθος.

Ας δούμε όμως μερικά παλιά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στο νησί:

Βουτσιά: Βαρέλια για κρασί

Μαστέλα: βαρέλι ειδικά για κρασί
Νταμιτζάνες και δοχεία για κρασί και πετιμέζι
Μια παλιά πέτρινη τσιπουρία, μηχάνημα που συνέθλιβε το σταφύλι
Τσίτσες: δοχεία πλακέ, ειδικά για τη μεταφορά κρασιού
Οι φωτογραφίες των αντικειμένων,είναι φωτό που τράβηξα στο λαογραφικό Μουσείο Βερτζάγειο στη Ζάκυνθο. Οι ονομασίες των αντικειμένων είναι τονισμένες και μιλημένες με τη ζακυνθινή ντοπιολαλιά.

Τι μπορούμε να κάνουμε όμως στην περίπτωση που δεν έχουμε μούστο ή πετιμέζι και θέλουμε οπωσδήποτε μουσταλευριά;
Α. παίρνουμε το πρώτο αεροπλάνο για την πατρίδα όσοι είμαστε στην ξενιτιά (ονόματα δε λέμε). Δεν το συστήνω γιατί στοιχίζει.
Β. Αγγαρεύουμε έναν γνωστό να μας στείλει! Το συστήνω και δε στοιχίζει!
Γ. Περιμένουμε το επόμενο ποστ! ;-)

Έλεγα να βάλω το tip εδώ, αλλά α)το ποστ θα γίνει σεντόνι και β)μετά τη διαδικασία που έκανα απόψε για να φτιάξω δικό μου πετιμέζι στο σπίτι, αξίζει να μπει σε ποστ μόνο του...

Άλλες συνταγές με μούστο:
Μουστοκούλουρα
Μούστος-Πετιμέζι
Κοτόπουλο με πορτοκάλι και πετιμέζι


Καλή επιτυχία!

25 comments:

  1. Τωρα δλδ αμα γραψω οτι μου αρεσει θα "τα ακουσω" παλι περι εγκυμοσυνης και επιθυμιας;;;

    ε λοιπον, χάλια ειναι η μουσταλευρία!!!

    χαχαχαχαχα,
    Καλο βραδυ + καλη βδομαδα!!!

    ReplyDelete
  2. Όχι Αντώνη μου! Θα σου πω ότι έχεις απόλυτο δίκιο γιατί κι εγώ τσάκισα ένα μπωλάκι μουσταλευριά απόψε και σε καταλαβαίνω!
    Καλή εβδομάδα!

    ReplyDelete
  3. καλημερα!
    εγω δεν μπορω να την φαω αλλά ο αντρας μου τρελαίνεται για μουσταλευρια.....
    οσο για το πετιμεζι εμεις το εχουμε και σαν φαρμακο, καθε χρονο η μαμα μου μου φτιαχνει ενα βαζο και τον χειμωνα οταν αρχιζει να πονά ο λαιμος των παιδιων μου τους δινω μια κουταλια απο αυτο και τους μαλακώνει.
    Ετσι τις περισσότερες φορες γλυτωνουμε τα φαρμακα και τα σιροπια.
    Σοφοι οι παλιοι, κατι ηξεραν παραπανω...!

    ReplyDelete
  4. Φοβερό ποστ Κική! Αναμνήσεις, ενημέρωση, πλούσιο φωτογραφικό υλικό... μπράβο. Και η συνταγούλα, μέσα σ' όλα!

    ReplyDelete
  5. μμμ, ωραίο πόστ! Το πετιμέζι μαζί με το μέλι ήταν άλλωστε οι κύριες γλυκαντικές ουσίες από την αρχαιότητα.
    Ωραία τα λαογραφικά στοιχεια, αναμένω το επόμενο ποστ ανυπόμονα :)

    ReplyDelete
  6. Ναι, αυτό σκέφτηκα κι εγώ, ότι είναι Ζακυνθινός ο τόνος της μουσταλευρίας!

    Πώς λέγεται το ντερλικώνω στα Ζακυνθινά;

    (Πολύ ωραίο ποστ!)

    ReplyDelete
  7. μ' άρεσε η στέρνα και τα πιτσιρίκια μεσαα :)))
    (και στα παιδιά μου θ' άρεσε πολύ)

    το δικο μου tip για ό,τι σβωλιάζει, είναι να το ριχνω στο μουλτι και να το δέρνω αλύπητα (τεμπέλικη λύση :ΡΡ)

    αν βρω πετιμέζι θα κανω κι εγώ μουσταλευριά: πολύ την αγαπω.

    καλη μας εβδομαδα :)

    ReplyDelete
  8. Ax kiki έτσι πρέπει να γράφονται οι συνταγές. Με αγαπησιάρικα κείμενα γεμάτα εικόνες(νοητές) να τις συνοδεύουν.
    Η μουσταλευρια είναι η αγαπημένη του πατέρα, κάνουμε μούστο από την κληματαριά τέτοιο καιρό από τα σταφύλια που δεν τα πολυσυμπαθούμε και μετά φτιάχνω μουσταλευριες και μουστοκούλουρα όλο το χειμώνα!

    Μμμμ! Νομίσω ότι την μυρίζω την θεϊκή μυρωδιά!!!

    ReplyDelete
  9. Πετιμέζι έχομε,λές να φτιάξω ή να περιμένω το δωράκι;Θα λες τι τεμπέλα...άντε θα δούμε,αναλόγως την όρεξη.

    Πολύ καλή και χρηστική η μικρή σου κουζίνα.Αρμονικό σύνολο συνταγών,κειμένου και εικόνας! Θα τις τιμήσω εν καιρώ,πάντως τα μουστοκούλουρα θα τα φτιάξω άμεσα.

    ReplyDelete
  10. Πουαντερί, θα κρατήσω λοιπόν επίτηδες για το χειμώνα και θα το δοκιμάσω σε βήχα! Κι εδώ για φάρμακο το είχαν!

    Elie, μου αρέσουν έτσι τα ποστ! Ευχαριστώ!

    Μαγισσούλα, το επόμενο είναι διπλοσέντονο! Εδώ (όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα φαντάζομαι) η ζάχαρη ήταν ακριβή πολυτέλεια. Το πετιμέζι έπαιζε το ρόλο που είπες.

    Κωνσταντίνε, θα σκεφτώ και θα σου πω αν υπάρχει σχετική λέξη! χαχα! Ευχαριστώ!

    Μαριλένα, κι αυτό το τιπ μου αρέσει! Καλή εβδομάδα.

    Ραλού, ξέρεις λοιπόν ήδη το μυστικό αν δεν έχεις μούστο τι να κάνεις! Ευχαριστώ Ραλούκα!

    Ελενίτσαααα! Καλώ τη! Να περιμένεις το δωράκι. Τέτοια δωράκια είναι ανεκτίμητα!

    ReplyDelete
  11. Ενημερωτικό, κατατοπιστικό, φθινοπωρινό, αναλυτικό, λεπτομερές ( καί ολίγον..υδαρές..) και, επιπλέον ( λέγω κλαίων..) ΝΟΣΤΙΜΟ!

    ReplyDelete
  12. ποποπο συνονόματη! Τι post είναι αυτό; Μ' έφιαξες ... και όχι δεν θα πάω στον ΑΒ για μουσταλευρία, θα φιάξω τη δικιά μου. Εκεί με τις στάχτες ήταν που τα χάλαγα κάθε φορά και το ματαίωνα, αλλά τώρα μ'αυτή την πανεύκολη και τέλεια συνταγούλα, αύριο κιόλας. Και έλεγα προχθές τι να το κάνω το πετιμέζι; Τώρα όμως και για μουσταλευρία (δεν το συζητώ είναι πιο εύηχο) ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΒΉΧΑ θα το παρω, που βήχω λες και είμαι χαλασμένη εξάτμηση. Νάσαι καλα.

    ReplyDelete
  13. όνειρα! με τσακίζετε:)
    τέ-λει-ο ποστ, τέλεια και η "μους σοκολά" της φωτό! αξίζει να πάρω αεροπλάνο και να παρουσιαστώ στην πόρτα σας σαν τον όλιβερ τουίστ με την τσανάκα!:)
    μετά από προσεκτική μελέτη του ποστακίου, εκφράζω την εξής απορία: αν στίψω σταφύλια και τα βράσω μέχρι να μείνει το 1/3, θα έχω πετιμέζι; αν πάρω χυμό σταφύλι και τον βράσω; αχ, πέστε ναι καλέ!

    ReplyDelete
  14. Διονύση μην κλαις! Μου σπαράζεις τη καρδιά κι είμαι ευαίσθητη (κι ας μην το δείχνω)!

    Κικιτρι, βάζε καλή μου το λινκ σου να σε βρίσκουμε από το nick σου! να φτιάξεις και να μας πεις πως έγινε!

    Χαρά μου heart, μη με κάνεις να σου αποκαλύψω όλα τα μυστικά του επόμενου ποστ! Σου λέω ναι για απάντηση, αλλά περίμενε τα tips. Είναι όλα τα λεφτά!

    ReplyDelete
  15. Τι έχουμε εδώ! Καινούριο blog; Σίγα σίγα μπαίνω σε ελληνικό κλιμα!
    Και με ωραιότατη συνταγή ξεκινω τις επισκέψεις. Για τη φετινή μουσταλευριά λέω να την ακολουθήσω... Αντε, σειρά έχει η μουστόπιτα!

    Φιλάκια
    CrazyTourist1

    ReplyDelete
  16. μα τι μου κάνετε της ανυπόμονης;;; καλάααα, θα περιμένωωωω...:)

    ReplyDelete
  17. Δέσποινα, αμ δεν είναι;

    Τρελοτουρίστα μας πιάσατε στα πράσα! Μουστόπιτα; Για λέει, για λέει!

    Χαρτ, υπομοννννννννή!!! Θα με κάνεις να το βάλω νωρίτερα...

    ReplyDelete
  18. μ αρεσει αυτή η κατηγορία με τα "παραδοσιακά", συγκινήθικα πολύ Κική μου με την εισαγωγή και το "ταξίδι" στην παιδική ηλικία :)
    ήθελα να ρωτήσω παραγγελιές για συνταγές δέχεστε? αν ναι θέλω αυτή την κουλούρα με την ροζ ζάχαρη που κάνει για την δίαιτα ...ξέρεις πια λέω ε?
    φιλιά!

    ReplyDelete
  19. τωρα πως να το πω...εγω και η μουσταλευρια...σα να λεμε εσύ κι ο τραχανας :)

    ReplyDelete
  20. Νατάσσα, είναι όμορφο να θυμόμαστε τα παιδικά μας χρόνια...

    Πάντα δεχόμεθα παραγγελιές!

    Κουκ, σε νιώθωωωωωω!

    ReplyDelete
  21. Λατρεύω τη μουσταλευριά και η συγκεκριμένη φαίνεται νοστιμότατη!

    ReplyDelete
  22. αχ μουσταλευρία, θα σε φιάξω το Σ/Κ μαζί με το ριζότο της cook... Εντωμεταξεί εγώ κορίτσια μετά από αυτά που είδα στους Αυστραλούς και λοιπούς γκουρμεδομπλόγκερ έπαθα. Να δω τι θα φιάξω τώρα. Είστε να στήσουμε κι εμείς διαγωνισμό; Να ορίσουμε βρε παιδί μου 4 βασικά υλικά (κουφά εν ανάγκη όπως κάνουν κιαυτοί) και να ξεχυθούμε. Μετά θα τα ανεβάσουμε στα μπλογκ μας και θα αρχίζουμε να ψηφίζουμε. Οποιος/οποια/οποιοι είναι καλοί στα τεχνικά, γιατί εγώ είμαι άσχετη, θα βρουν τρόπο να κάνουμε την ψηφοφορία, η cook π.χ. -και η μιρκή κουζίνα βεβαίως- μου φαίνεται πολύ καπάτσα με τις αναρτήσεις κλπ Τι λέτε; Για στείλτε την ιδέα around και βλέπουμε!

    ReplyDelete
  23. και κάτι ακόμη:
    1) crazy tourist1 αυτή η μουστόπιτα τι είναι;;;
    2) ντρέπομαι αλλά δεν ξέρω πώς το κάνουν το link...
    to blog μου είναι
    http://foodamentaltherapy.wordpress.com
    αν μπορεί κάποιος να μου πει: το μέιλ μου είναι kikitri@hotmail.com

    ReplyDelete
  24. Just a friend, η συγκεκριμένη έγινε από καλή φίλη :-)
    Εγώ έφτιαξα προχτές και ήτα σούπερ!

    Κικίτσα...να σου πω ότι η πείρα με έχει κάνει να μη βλέπω με καλό μάτι τους διαγωνισμούς. Ήταν πηγή γκρίνιας κάποια στιγμη στο Hungry for Life. Μπορώ όμως να σου συστήσω μπλογκ του εξωτερικού που κάνουν διαγωνισμούς (πχ τώρα παίζει ένας για ψωμί) αν θες να πάρεις μέρος.

    Τώρα, για το όνομα του μπλογκ σου και πως θα φαίνεται πατώντας το όνομά σου:
    'Οταν γράφεις το όνομά σου κάτω από ένα σχόλιο, έχει 4 επιλογές:
    Google/Blogger
    OpenID
    Name/URL
    Anonymous
    Πατώντας την κουκίδα στο 1ο ή στο 3ο και δίνοντας τα στοιχεία που σου ζητάει, βγαίνει στο όνομά σου και το μπλογκ σου. Δοκίμασέ το και πες μου!

    ReplyDelete