Κόλλυβα ή σπερνά

Ψυχοσάββατο αύριο...Αλλά ας το πιάσω από λίγο πιο παλιά...

Όταν ήμουν μικρή και ήξερα ότι η μάνα μου θα πήγαινε σε κάποιο μνημόσυνο, την έβαζα να μου υποσχεθεί πως θα μου φέρει σπερνά. Δεν φαντάζεστε πόσο πολύ μου άρεσαν (και μου αρέσουν ακόμα). Νόμιζα δε τότε, ότι δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα να φτιάξει κανείς. Καθώς τα χρόνια πέρναγαν, άκουγα διάφορα σχόλια για τα κόλλυβα που κατά καιρούς τρώγαμε:
Είναι ολόφρεσκα.
Είναι καλοκαίρι και είναι επικίνδυνα. Βάλε τα στο ψυγείο.
Μην τα φας! Είναι πολλών ημερών.
Μην φας πολλά. Θα πονέσει η κοιλιά σου.
Αυτά είναι σπιτικά. Δεν είναι ετοιματζίδικα.

Η χαρά μου χαρά ήταν να είναι ετοιματζίδικα δε. Όχι γιατί ήταν καλύτερα από τα χειροποίητα, αλλά γιατί καλύπτονταν από κείνο το ζαχαρένιο κάλλυμα που κυνηγούσα μετά μανίας. Το ότι ήμουν γλυκατζού, φαινόταν ακόμα κι εκεί. Μεγάλη απογοήτευση έπαιρνα όταν έβλεπα κόλλυβα που είχαν γίνει με παραδοσιακό τρόπο και όχι με επιδεικτικό. Φυσικά, σαν παιδί, δεν ήμουν καθόλου σε θέση να εκτιμήσω κάτι το χειροποίητο, όπως επίσης δεν με ενδιέφερε γιατί τα φτιάχνανε!

Τα χρόνια πέρασαν και εγώ εδώ και πολλά χρόνια, εκτιμώ κάθε τι χειροποίητο, σέβομαι την παράδοση τόσο πολύ, όσο αρέσκομαι και στο να δοκιμάσω κάτι άκρως μοντέρνο και ανατρεπτικό. Θέλω να ξέρω τα πως και τι σε κάθε πράγμα που φτιάχνω. Γιατί τα φτιάχνουν; Κάθε πότε; Πως; Που; Πότε; Γιατί;
Με μια γρήγορη έρευνα στο ίντερνετ, βλέπω ότι σε κάποιες πόλεις, υπάρχουν συμβολισμοί. Πχ. αν δεν βάλεις ρόδι είναι για μνημόσυνο, ενώ αν βάλεις είναι για κέρασμα σε χαρά! Ο Χριστός κι η Παναγία! σκέφτομαι. Κόλλυβα σε χαρά; Άλλο και τούτο! Τα υλικά επίσης διαφέρουν από τόπο σε τόπο και από τις συνήθειες και παραδόσεις του.

Θέλω να μάθω τους συμβολισμούς. Θέλω να μάθω κάθε πότε φτιάχνονται! Ποιον να ρωτήσω; Μα ποιον άλλον; Το φίλο μου τον π. Παναγιώτη. Και τον ερωτώ: Πώς; Που; Κάθε πότε; Γιατί; Ο Παναγιώτης μου απαντά:

Είναι τρία τα Ψυχοσάββατα του Τριωδίου (το πρώτο πριν την Κυριακή των Απόκρεω, το δεύτερο πριν την Κυριακή της Τυρινής και το τρίτο πριν την Κυριακή Α΄ των Νηστειών) και καθ' όλα οι Χριστιανοί παρασκευάζουν Κόλλυβα. Ψυχοσάββατο επίσης έχουμε το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής.
Τα Κόλλυβα έχουν την έννοια, ότι, όπως τα σπέρματα του σιταριού θάβονται στη γη, σαπίζουν και μετά από πολύ καιρό καρπίζουν όμορφα, αγέρωχα και ζωντανά στάχυα, έτσι και ο άνθρωπος: Κατά την Ορθόδοξη Πίστη θάβεται νεκρός στο χώμα, σαπίζει, για να εγερθεί αφθαρτοποιημένος στη Δευτέρα Παρουσία, τότε που, σύμφωνα με το Σύμβολο της Πίστης μας, "προσδοκούμε ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος".
Επιμνημόσυνα πάντως Κόλλυβα ετοιμάζουμε οποτεδήποτε μέσα στον χρόνο θελήσουμε να μνημονεύσουμε τους νεκρούς μας, παραπέμποντας έτσι στη Θεολογία της προσδοκίας της Ανάστασης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Η μνημόνευση βέβαια αυτού καθεαυτού του προσφιλούς μας νεκρού δε γίνεται μέσω των κολλύβων, αλλά μέσω του Πρόσφορου, απ' το οποίο ο ιερέας εξάγει ένα μικρό ψίχουλο για την κάθε ψυχή του αγαπημένου προσώπου.

Ικανοποιούμαι πλήρως. Έμαθα όσα ήθελα και περνάω στη συνταγή. Η συνταγή είναι με υλικά που αρέσουν σε μένα, υλικά που οι γευστικές μου μνήμες ανασύρουν από την παιδική μου ηλικία, υλικά που θα ήθελα να έχουν όταν τα τρώω. Διαφορές θα συναντήσετε πολλές αν ψάξετε: κοπανισμένο φρέσκο στραγάλι, κοπανισμένο κόλιαντρο, μπισκότα τριμμένα, καρύδια τριμμένα, αλεύρι, χωρίς ζάχαρη μέσα κλπ κλπ. Ο καθένας τα φτιάχνει σύμφωνα με τα έθιμά του και τις παραδόσεις του.

Κόλλυβα ή σπερνά
Για ένα μέτριο μπωλ σαν της φωτό

Μισό πακέτο (250 γρ.) στάρι
1/2 κ. γ. αλάτι
3 κ. σ. φρυγανιά
3 κ. σ. άχνη ζάχαρη
2 κ. σ. φουντούκι τριμμένο
2 κ. σ. αμύγδαλο τριμμένο
2 κ. σ. αμύγδαλο ξεφλουδισμένο και κομμένο ζουλιέν
1/2 ρόδι
3-4 κλαριά μαϊντανό ψιλοκομμένο
1 φλυτζάνι μαύρες σταφίδες
1 κ. γ. κανέλλα
1/2 κ. γ. γαρίφαλο

Μουσκεύουμε από το βράδυ το στάρι. Το σακουλάκι που πήρα έλεγε πως δεν χρειάζεται μούσκεμα. Παρόλα αυτά εγώ τα μούσκεψα.
Την επόμενη μέρα βράζουμε για μισή ώρα ή μέχρι να έχουν βράσει και φουσκώσει.
Τα σουρώνουμε και τα απλώνουμε πάνω σε πετσέτα να στεγνώσουν για 2-3 ώρες.
Τα βάζουμε σε ένα μπωλ και προσθέτουμε τη φρυγανιά, τη ζάχαρη, το φουντούκι, τα αμύγδαλα, το ρόδι και τον μαϊντανό. Ανακατεύουμε.
Στολίζουμε με μαύρη σταφίδα, ρόδι, αμύγδαλο, κανέλλα και γαρίφαλο. Εννοείται ότι αν θέλουμε, αυτά τα ανακατεύουμε μέσα.

Τώρα να το αναλύσω και διατροφικά; Τα κόλλυβα είναι γεμάτα φυτικές ίνες , σίδηρο, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, ενέργεια.

Τώρα μη με ρωτήσετε τι τα έκανα τα κόλλυβα της φωτό. Αφήνω τη φαντασία σας να μαντέψει!

update: διαβάστε ένα πολύ ωραίο άρθρο που έγραψε η Εύα για τις αποκριές και τα κόλλυβα εδώ! και εδώ!