Έθιμα του γάμου-Κουλούρα γάμου

Προσοχή! Ακολουθεί ποστ διπλοσέντονο. Μπορεί να είναι πολύυυυ μεγάλο, αλλά έχει πολύ ωραίες πληροφορίς που αξίζει να τις διαβάσετε και μου τις έστειλε η φίλη μου η Ντίνα.

Τη Ντίνα τη γνώρισα μέσω του facebook. Έμεινε ένα χρόνο στο νησί, αλλά δεν ήταν τυχερό να γνωριστούμε εδώ. Πολλές φορές έχουμε ευχηθεί να είχαμε γνωριστεί όσο ήταν εδώ. Έχουμε κοινές αγάπες και θα είχαμε περάσει πολλές ωραίες ώρες μαζί. Τι τα θες... Τελικά, πολλοί άνθρωποι με τους οποίους ανακαλύπτεις ότι ταιριάζεις, είναι μακριά...

Η Ντίνα λοιπόν, στο fb, είχε βάλει μια φωτό από κουλούρα γάμου. Αυτό δεν ηταν κουλούρα! Έργο τέχνης ήταν! Έτσι, ειπαμε να κανουμε ένα αφιέρωμα για τα έθιμα γάμου της περιοχής από όπου κατάγεται ο μπαμπάς της: Το Άνω Δώριο (Σουλιμά) Μεσσηνίας. Η Ντίνα μου περιγράφει, πώς "κεντούσε" τις κουλούρες όταν ήταν παιδί, αφού το έβλεπε σαν παιχνίδι με πλαστελίνη!

Η συνταγή για το ψωμί -μου λέει- είναι ίδια με τη συνταγή του ψωμιού απλά πιο σφιχτή....και στο τέλος την αλείφουν με αυγό. Το ζυμαράκι για τα στολίδια έχει περισσότερο αλεύρι για να πλάθεται καλύτερα και να στέκονται τα σχέδια. Τα σχέδια, συμβολίζουν κάτι το καθένα. Αν θέλουν να διατηρηθεί η κουλούρα, στο ζυμάρι βάζουν περισσότερο αλάτι και γυαλιστικό (για τα έντομα). Όταν είναι έτσι την τρώνε έτσι φυσικά, αλλά τη διατηρούν χρόνια.

Στο χωριό μας ο γάμος εθεωρείτο και θεωρείται και σήμερα κορυφαίο και ευτυχές γεγονός όχι μόνο για τους νεόνυμφους και τις οικογένειές τους, αλλά για ολόκληρο το χωριό και τα περίχωρα ακόμη.
Παλαιότερα η γνωριμία των νεόνυμφων γινότανε με προξενιό. Το δικαίωμα εκλογής των συζύγων των παιδιών είχαν οι γονείς. Μέγιστη υποχρέωση του πατέρα ήταν να βρει για την κόρη καλό και άξιο γαμπρό. Εκείνα τα χρόνια για προξενιά πήγαινε ο πατέρας του γαμπρού ή της νύφης ή κάποιος στενός συγγενείς τους, τον οποίο εξουσιοδοτούσαν γι αυτό το σκοπό. Οι προξενητές ήταν άτομα με κοινωνική αναγνώριση κι εκτίμηση και κατάλληλα για το χειρισμό του θέματος. Είχαν ευχέρεια λόγου και μεγάλη πειστικότητα.
Οι νέοι και οι νέες του χωριού μας προτιμούσαν ο σύντροφός τους να είναι συγχωριανός μας ή να κατάγεται έστω από το χωριό μας, επιβεβαιώνοντας έτσι τη λαϊκή ρήση που λέει: «Παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι μπαλωμένο». Επίσης ήθελαν ο σύντροφός τους να κατάγεται από καλό και μεγάλο σόι, γι αυτό κι έλεγαν: «Πάρε σύντροφο από σόι και σκυλί από μαντρί». Η νύφη, έπρεπε να ‘ναι σεμνή, τίμια, ευγενική, εργατική, καλή νοικοκυρά (να ξέρει ρόκα κι αργαλειό, να ξέρει να υφαίνει) και γενικά να έχει πολλές αρετές.
Του γάμου προηγούντο οι αρραβώνες, που ήταν η περίοδος καλύτερης γνωριμίας των υποψηφίων συζύγων. Οι αρραβώνες γίνονταν πάντα Σαββατόβραδο στο σπίτι της νύφης με παρουσία συγγενών από τις δύο πλευρές. Τις βέρες τις αγόραζε ο γαμπρός και τις «περνούσε» συνήθως ο πατέρας του, αφού τις σταύρωνε πρώτα σε εικόνισμα. Στη συνέχεια ακολουθούσε φαγοπότι με τραγούδια και χορούς μέχρι το πρωί.

Την ημερομηνία του γάμου όριζαν οι γονείς των μελλονύμφων, ανάλογα με τις υποχρεώσεις τους και τις οικονομικές τους δυνατότητες. Κουμπάρος στο γάμο ήταν πάντοτε ο νονός του γαμπρού, ο οποίος συμμετείχε ενεργά σε όλα τα θέματα προετοιμασίας του γάμου. Αλλαγή κουμπάρου γινόταν μόνο με τη συγκατάθεση του νονού και την ευχή του. Τις προσκλήσεις του γάμου (προσκλητήρια) τις έκαναν έγκαιρα και προφορικά.
Το βράδυ της Τετάρτης, προ του γάμου, στα σπίτια των νεόνυμφων πήγαιναν κοπέλες για να «πιάσουν» το προζύμι για τα ψωμιά του γάμου. Το αλεύρι το κοσκίνιζε στην αρχή ένα αγόρι πρωτότοκο και μετά συνέχιζαν οι κοπέλες. Αυτό γινόταν για να γεννηθεί το πρώτο παιδί αγόρι.

Την Πέμπτη, κοπέλες, από το σόι και το περιβάλλον της νύφης, πήγαιναν στο δάσος κι έφερναν φτέρη και άνθη με τα οποία γέμιζαν τα μαξιλάρια και στόλιζαν το «γιούκο» της.
Την Παρασκευή το πρωί γινότανε το άπλωμα και η καταγραφή των προικιών της νύφης. Τα άπλωναν στα μπαλκόνια, στα παράθυρα, πάνω στα κρεβάτια και γενικά σε σημεία που θα ήταν ορατά από όλο τον κόσμο. Όλα ήταν καινούργια και καθαρά και μοσχοβολούσαν. Το απόγευμα της ημέρας αυτής οι γυναίκες του χωριού πήγαιναν στο σπίτι της νύφης και τα έβλεπαν. Έριχναν ρύζι κι εύχονταν να είναι καλορίζικα. Στη συνέχεια τα δίπλωναν και τα τοποθετούσαν πάνω στα μπαούλα.
Το Σάββατο συγγενείς του γαμπρού πήγαιναν με άλογα στο σπίτι της νύφης να πάρουν τα προικιά. Η νύφη, οι γονείς της και οι συγγενείς της τους καλωσόριζαν με χαρές και τραγούδια. Στη συνέχεια ακολουθούσε φαγοπότι και γλέντι και κατόπιν φόρτωναν τα προικιά στα άλογα. Η μάνα της νύφης έδενε στα καπίστρια των αλόγων άσπρα μαντήλια (μεσίνες) και οι συγγενείς ράντιζαν τα προικιά με κλαδί ελιάς κι εύχονταν καλορίζικα.
Το Σάββατο το βράδυ, τόσο στο σπίτι του γαμπρού όσο και στο σπίτι της νύφης, το γλέντι έφτανε στο αποκορύφωμά του.

Την Κυριακή, στα σπίτια των νεόνυμφων, το φαγοπότι, ο χορός και τα τραγούδια συνεχίζονταν μέχρι την ώρα του γάμου. Αν η νύφη ήταν από άλλο χωριό πήγαιναν με τα άλογα να την πάρουν. Άλογα καλοδιαλεγμένα, με τα πολύχρωμα κιλίμια και ολομέταξες μεσίνες στα καπίστρια να ανεμίζουν, ήταν μια φανταστική οπτική απόλαυση. Ανάμεσα στους νέους που καβαλούσαν τα άλογα ήταν και ο γαμπρός με το καλύτερο άλογο, ζούσε τη μεγάλη τιμή που του γινόταν από όλο αυτόν τον ενθουσιασμένο κόσμο.
Τα νιόπαντρα ζευγάρια επί ένα χρόνο μετά το γάμο τους δεν πήγαιναν σε κηδείες και μνημόσυνα, ούτε έτρωγαν κόλλυβα. Αν κατά τον εκκλησιασμό τους τύχαινε να γίνει κάποιο μνημόσυνο, μόλις άρχιζε, έβγαιναν από την εκκλησία.

Τη Δευτέρα το μεσημέρι, μετά το φαγητό, η νύφη προσέφερε τα δώρα της στα πεθερικά και στα κουνιάδια της και σε όλους τους καλεσμένους κρεμούσε στο πέτο από ένα λευκό μεταξωτό μαντήλι (μεσίνα). Τη Δευτέρα το απόγευμα, οι νεόνυμφοι συνοδευόμενοι από τους συγγενείς του γαμπρού πήγαιναν στη βρύση του χωριού, στη γούρνα της οποίας οι καλεσμένοι έριχναν διάφορα νομίσματα για τη νύφη κι εκείνη τους κερνούσε με μία κανάτα νερό. Εκεί γινόταν και το σχετικό κατάβρεγμα ή «μπουγέλωμα», όπως το λένε σήμερα.
Την επόμενη Κυριακή του γάμου και την μεθεπόμενη γινόντουσαν τα «πιστρόφια». Πήγαιναν δηλαδή τη νύφη στο σπίτι του πατέρα της, όπου γινόταν και ένα σχετικό γλέντι.
Στα γλέντια των αρραβώνων και του γάμου κυρίαρχο ρόλο είχαν τα «κουπάρια» και τα τραγούδια που τραγουδούσαν οι καλεσμένοι. Στα τραγούδια του γάμου συγκαταλέγονται όλα τα τραγούδια που λέγονταν από τους αρραβώνες μέχρι την επιστροφή της νύφης στο σπίτι της (πιστρόφια). Θα αναφέρω δύο τραγούδια μόνο, από τα τόσα πολλά για το γάμο. Το πρώτο το έλεγαν πηγαίνοντας στο σπίτι της νύφης, ο γαμπρός με τους συγγενείς του, για τους αρραβώνες:
«Φέξε μου φε- κι αμάν αμάν, - φέξε μου, φεγγαράκι μου. Φέξε μου φεγγαράκι μου, να πάω στην αγάπη μου. Φέξε ψηλά, κι αμάν αμάν, φέξε ψηλά και χαμηλά, γιατί είναι λάσπες και νερά. Φέξε και χα, κι αμάν αμάν, φέξε και χαμηλότερα, να πάω γρηγορότερα. Εγώ φωτά, κι αμάν αμάν, εγώ φωτάω ως το πρωί, ποιος έχει αγάπη ας πάει να ιδεί».
Το δεύτερο το έλεγαν για την νύφη οι γονείς της βγαίνοντας από την εκκλησία και το χόρευε η νύφη στο προαύλιο όπου στηνόταν μεγάλος χορός και ήταν η πρώτη που άνοιγε το χορό:
«Νύφη, στο χιόνι πάτησες και πήρες την ασπράδα. Πήρες κι από το τριαντάφυλλο την ροδοκοκκινάδα. Νύφη, πόσο το αγόρασες αυτό το παλικάρι, που λάμπει σαν αυγερινός, να τ ‘ αγοράσουν κι άλλοι; Χίλια φλουριά τ’ αγόρασα και πεντακόσια γρόσια και τη χρυσή του την καρδιά και την καλή του γλώσσα κι άλλα να του ζητήσουνε, θα ‘δινα κι άλλα τόσα κι άλλα να μου γυρεύανε θα ‘δινα κι άλλα ακόμη, για τη λεβέντικη ομορφιά και την καλή του γνώμη».

Πηγή: Από το βιβλίο του Λεωνίδα Γ. Θεοχάρη «ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ».
Ολόκληρο το άρθρο και φωτογραφίες εδώ.


Μεταφέρω επίσης ένα άρθρο της Ελένης Γούλα που μου έστειλε:

ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΦΑΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΓΛΥΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΤΣΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΛΕΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΟΥΛΑ

Τη ∆ευτέρα, που τελείωνε ο γάµος, γαµήλιο τραπέζι στρώνανε µόνο το µεσηµέρι και φτιάχνανε σούπα.
Το ψωµί επίσης στους γάµους ήταν ιδιαίτερο γιατί το βάζανε στα ταψιά και το στολίζανε, φτιάχνανε δηλαδή τις κεντητές πίτες.

Κεντούσανε µία πίτα για τον κουµπάρο και δυο τρεις άλλες για το τραπέζι. Ακόµη ετοιµάζανε κατά το έθιµο την κουλούρα, ένα στρογγυλό ψωµί µε τρύπα στη µέση, που το τραβούσανε οι νεόνυµφοι την ώρα που µπαίνανε µέσα στο σπίτι του γαµπρού µε τους αγκώνες τους µέχρι να το κόψουνε στα δυο. Συνήθως βέβαια οι γυναίκες είχαν κάνει προηγουµένως µια χαρακιά για να διευκολύνουν το συµβολικό αυτό αγώνισµα του ζευγαριού. Τα υπόλοιπα ψωµιά που συνοδεύανε το φαγητό στο τραπέζι του γάµου ήταν απλά. Για γλυκά στους γάµους προσφέρανε δίπλες.


Η Ντίνα έψαξε επίσης και βρήκε του συμβολισμούς των στολιδιών που έχουν πάνω οι κουλούρες, όπως επίσης τα έθιμα κατά την ώρα του "κεντήματος" της κουλούρας:

Πίτες ή κουλούρες νυφιάτικες
Από το βράδυ της πέμπτης, μια κοπέλα που έχει και τους δυο γονείς παρασκευάζει το προζύμι. Την Παρασκευή το πρωί, η μάνα της νύφης (τώρα πια τις περισσότερες φορές οι γιαγιές) καλεί γυναίκες (φίλες, γειτόνισσες και συγγενείς) για να κεντήσουν την πίτα. Κάθε γυναίκα φέρνει μαζί της τα σύνεργα της που είναι ψαλίδι (με μύτη για να κόβει μυτούλες και να κάνει τα γαρυφαλλάκια-ένα κομμάτι ζυμαράκι που το κόβουν πετάλια με το ψαλίδι), χτένα για αν κάνει τις γραμμούλες σε διάφορα σχέδια, λαβίδα η καλαμάκι για σουβλάκια για να τα τοποθετούν και να τα βάζουν λίγο μέσα στο ζυμάρι (έτσι ώστε να μην φύγουν όταν φουσκώσει το ψωμί) και μαχαίρι για να κόβουν το ζυμάρι σε διαφορά σχέδια. Παλιά τα σύνεργα ήταν από την φύση, δηλαδή, μικρά κλαδάκια και φτερά από χήνες αντί για πινέλο για να αλείψουν τ΄ αυγό.

Μία είναι η αρχηγός, η οποία ονομάζεται κεντήστρα, και αυτή δίνει κυρίως τις οδηγίες που να μπει το κάθε στολίδι και τι στολίδια να γίνουν. Πολλές φορές είναι και η μόνη που επιτρέπεται να τα τοποθετήσει. Συνήθως η κεντήστρα είναι και η μεγαλύτερη (σεβασμός και πείρα λοιπόν).

Η κεντήστρα, αρχίζει πρώτα να στολίζει γύρω-γύρω την πίτα μ’ ένα κομμάτι ζυμάρι, μακρύ και λεπτό σαν μακαρόνι, που το πλάθει εκείνη, στο φτυάρι του φούρνου. Μετά, βάζει και διάφορα σχέδια, τα γαρυφαλλάκια γύρω στο μακαρόνι. Στη μέση της πίτας βάζει ένα ωραίο λουλούδι και μετά τη χωρίζει σε 4 μέρη με κορδόνι από ζυμάρι και μέσα στα χωρίσματα βάζει το σταφύλι που συμβολίζει την πολυτεκνία.

Ακόμα, βάζει δυο πουλιά σχεδιασμένα πάνω στο ζυμάρι, που κρατούν τις βέρες και συμβολίζουν το ζευγάρι των μελλονύμφων, και διάφορα λουλούδια και αχιβάδες για την ευτυχία, το κριθαράκι, και σαλιγκάρια για την ηρεμία του ζευγαριού.

Αφού τελειώσει το στόλισμα, οι γυναίκες που είναι εκεί, την ασημώνουν με χρήματα για να είναι γεροί και ευτυχισμένοι οι μελλόνυμφοι. Σε όλη την διάρκεια του στολισμού της πίτας, οι γυναίκες, τραγουδούν διάφορα τραγούδια του γάμου.
Η μάνα του γαμπρού ή της νύφης, παίρνει την πίτα και τη σκεπάζει με καθαρά ρούχα για να «γίνει». Αφού φουσκώσει, με μεγάλη προσοχή, με ένα λευκό πινέλο η φτερά από κότα, την αλείφει με αυγό για να γυαλίσει κι έπειτα τη βάζει στο φούρνο για να ψηθεί.
Στο τέλος, κερνάει τις γυναίκες με διάφορα ποτά και γλυκά και κάθε γυναίκα δίνει και τη δική της ευχή.

Και μια και λέμε για κουλούρες γάμου, δείτε την κουλούρα γάμου που φτιάχνουν οι νοικοκυρές στο Ζαρό Κρήτης. Αυτή την κουλούρα-καλλιτέχνημα, την έφτιαξε η Βιβή Καλαϊτζάκη και σας τη δείχνω. Για τη συνταγή, πάμε εδώ.

Ντίνα, σ' ευχαριστώ για όλα! Το ποστ είναι αφιερωμένο σε σένα και στους δικούσ ου που μας μετέφεραν τόσο όμορφες πληροοφορίες!